Sinds eind december zijn de eerste vaccinaties tegen het coronavirus in Europa goedgekeurd en worden groepen mensen met een verhoogd risico geleidelijk ingeënt. Maar het zal maanden duren voordat vaccinaties de COVID-19-pandemie effectief kunnen beheersen.
In onze cerascreen® nieuwsblog leggen we de belangrijkste termen uit en beantwoorden we belangrijke vragen over het coronavirus en de COVID-19 pandemie. Een overzicht van belangrijke vragen over het onderwerp vind je in ons artikel over het coronavirus epidemie: COVID-19.
Deze week staat in het teken van vaccinaties. Waarom hebben experts zulke hoge verwachtingen - zijn de vaccins echt onze weg uit de pandemie? Wie wordt het eerst gevaccineerd en hoe lang duurt het om de bevolking te vaccineren? Hoe werken de vaccins die nu zijn goedgekeurd en hoe veilig en effectief zijn ze?
Waarom is vaccinatie tegen het coronavirus zo belangrijk?
In de geneeskunde zijn vaccinaties de belangrijkste klasse van therapieën tegen infectieziekten. We vaccineren immers een ziekte voordat deze zich kan ontwikkelen.
En dat niet alleen: een landelijke vaccinatie zorgt voor immuniteit bij de bevolking. In het beste geval zorgt dit ervoor dat een ziekteverwekker zoals een virus zich nauwelijks kan verspreiden. Diverse ziekteverwekkers zijn in het verleden bijna of volledig uitgeroeid. Ziektes zoals Kinkhoest, mazelen, difterie en tetanus (tetanus) zijn zeldzaam geworden [1].
Bent u op zoek naar een Coronavirus Test?. Koop dan nu onze ceraascreen® Coronavirus Antistoffen Test en kijk of u het coronavirus al heeft gehad.
Waarom vaccinaties tegen COVID-19?
Als het gaat om het SARS-CoV-2-virus en de COVID-19-ziekte, is vaccinatie een race tegen de klok geworden - die nog urgenter lijkt vanwege de opkomst van mutaties.
Een effectieve vaccinatie wordt gezien als een uitweg uit de pandemie. Want als er voldoende mensen met succes worden gevaccineerd en dus immuun voor het coronavirus, kan de ziekte zich niet meer snel verspreiden.
Zonder het vaccin zou een van deze twee scenario's waarschijnlijk optreden:
- We zouden in het dagelijks leven jarenlang met drastische beperkingen moeten leven, zodat de coronagevallen onze ziekenhuizen niet overbelasten.
- We laten het zich sneller verspreiden, wat waarschijnlijk zou leiden tot een overweldigd gezondheidssysteem en veel doden.
Volgorde van vaccinatie tegen COVID-19
In Nederland wordt de volgorde van de vaccinatie bepaalt door de overheid. Sinds 6 januari 2021 hebben de eerste Nederlanders hun vaccinatie gekregen. De volgorde van vaccinatie kan elk moment veranderen. Dit komt door bijvoorbeeld door goedkeuring en werking van de vaccins, levering en verspreiding van de vaccinaties en andere belangrijke ontwikkelingen.
In de eerste fase, die loopt sinds eind 6 januari 2021, zouden volgens de rijksoverheid de volgende groepen toegang moeten hebben tot de vaccinatie [13]:
- Zorgmedewerkers die werken in de directe COVID-zorg, verpleeghuizen, gehandicaptenzorg, wijkverpleging en Wmo-ondersteuning en GGZ-zorg.
- Huisartsen
In de tweede fase worden de niet-zorgmedewerkers gevaccineerd:
- Bewoners van verpleeghuizen en instellingen voor mensen met een verstandelijke beperking
- Bewoners van kleinschalige verpleeghuizen
- Thuiswonende ouderen die nog mobiel zijn >90 jaar
- Thuiswonende ouderen tussen de 85-90 jaar die nog mobiel zijn
Vanaf ongeveer half februari zijn de volgende groepen aan de beurt:
- Thuiswonende 60-plussers
- Niet mobiele thuiswonende ouder dan 60
- Mensen met medische indicatie die tussen 18-60 jaar oud zijn.
- Vanaf mei: iedereen vanaf 18 jaar en ouder
Een volledig overzicht van de geplande fasen en de mensen die daarin gevaccineerd zullen worden, is te vinden op de website van de Rijksoverheid.
Hoe werkt de COVID-19-vaccinatie?
Onderzoekers over de hele wereld werken aan vaccins tegen het SARS-COV-2 coronavirus, de projecten verkeren in verschillende stadia. Een handvol van deze vaccins is in sommige landen al goedgekeurd - in de Europese Unie en dus ook in Nederland zijn dit tot dusver de vaccinaties van BioNTech / Pfizer, Moderna en astrazeneca.
Hoe werken de vaccins?
De twee zijn de eerste zogenaamde mRNA-vaccins die ooit zijn goedgekeurd. Het vaccin bevat fragmenten van genetisch materiaal van SARS-COV-2 die tijdelijk worden opgenomen door cellen in het lichaam. Dit leidt tot de aanmaak van immuuncellen die het virus herkennen en het immuunsysteem in staat stellen om het te bestrijden - in het beste geval voordat het zich kan verspreiden. Vervolgens wordt het genetisch materiaal van het virus snel door het lichaam afgebroken [6], [7].
Hoe effectief zijn de vaccinaties?
Volgens het Duitse Robert Koch Instituut laat de onderzoekssituatie zien dat beide vaccins zeer effectief zijn (ongeveer 95 procent effectiviteit) en dat het zeer onwaarschijnlijk is dat gevaccineerde mensen COVID-19 ontwikkelen. Virologen verwachten ook dat de vaccinaties tegen de nieuwe virusvariant B.1.1.7 effectief zijn [5].
Of de vaccinatie er ook voor zorgt dat gevaccineerde mensen het virus niet meer kunnen doorgeven aan anderen, is nog niet definitief duidelijk.
Voor de mRNA-vaccinaties ontvangt u moet u het huidige plan twee spuiten met het vaccin, 21 dagen uit elkaar (BioNTech) of 28 dagen (Moderna). Nederland overweegt momenteel of er 6 weken tussen de vaccinaties kunnen liggen [2].
Goed om te weten: effectiviteit van het vaccin. Niet alle vaccinaties garanderen honderd procent bescherming. U kent dit wellicht van de griepvaccinatie: hier is nog een kleine kans op besmetting. De ziekte is echter meestal milder voor gevaccineerde mensen. Dit is waarschijnlijk ook het geval met de eerder goedgekeurde COVID-19-vaccinaties - zelfs als u na een vaccinatie toch besmet raakt, verlaagt het vaccin het risico op een ernstig beloop [2].
Welke vaccinaties worden nog onderzocht?
Wetenschappers over de hele wereld doen al ongeveer een jaar onderzoek naar vaccinaties onder hoge druk. Er zijn nu meer dan 200 verschillende vaccinkandidaten in ontwikkeling, waaronder 'klassieke' dode en levende vaccins en mRNA-vaccins, maar ook vaccins met een ander werkingsmechanisme (status 22 januari 2021) [8],[9].
Goed om te weten: hoe werken vaccinaties? Vaccinaties stimuleren uw immuunsysteem om een afweer tegen een bepaalde ziekteverwekker op te bouwen, bijvoorbeeld door antistoffen aan te maken. Klassieke vaccins bevatten meestal ofwel levende, maar verzwakte ziekteverwekkers (levend vaccin) of dode cellen van de ziekteverwekker (dood vaccin). Succesvolle vaccinaties verkleinen het risico dat mensen een ziekte oplopen en verspreiden [1].
Welke vaccinatie wordt als volgende goedgekeurd??
Het volgende vaccin dat in Europa beschikbaar komt, is waarschijnlijk het vaccin dat is ontwikkeld door het farmaceutische bedrijf AstraZeneca samen met Oxford University in het VK. Dit vaccin is al goedgekeurd in het VK en het Europees Geneesmiddelenbureau beoordeelt het momenteel voor de EU.
Het AstraZeneca-vaccin is een vectorvaccinatie: de vaccinatie wordt uitgevoerd met een virus dat onschadelijk is voor de mens, de vector. Samen met deze vector worden "blauwdrukken" voor een oppervlakte-eiwit van het coronavirus in het lichaam gekanaliseerd. Het immuunsysteem kan dan een verdediging opbouwen tegen SARS-CoV-2 [10].
Hoe veilig is het COVID-19 vaccin?
Sommige mensen zijn bezorgd dat de nieuwe vaccins misschien niet goed genoeg worden uitgeprobeerd en getest. In feite duurt het meestal meerdere jaren om een nieuw vaccin te ontwikkelen.
Maar in het geval van het coronavirus is er over de hele wereld enorm veel mankracht en geld geïnvesteerd om processen te versnellen. Hierdoor kon de ontwikkeling van vaccins in een stroomversnelling plaatsvinden, inclusief alle belangrijke testfasen. Bovendien liepen er veel processen tegelijkertijd die anders na elkaar zouden plaatsvinden. Vaccinatiecommissies hebben onder meer de vaccins parallel aan de vaccinatiestudies al gecontroleerd.
De vaccins, die zijn goedgekeurd door de Europese Unie, zijn al getest in onderzoeken bij tienduizenden mensen. Vaccinatie wordt door experts als veilig beschouwd [5], [6].
Wat zijn de bijwerkingen?
Zoals bij alle vaccinaties, kunnen er bijwerkingen en vaccinatiereacties optreden, maar deze zijn meestal onschadelijk en blijven maar kort bestaan. Er waren geen sterfgevallen in de vaccinonderzoeken.
De volgende bijwerkingen zijn gedocumenteerd voor het BioNTech / Pfizer-vaccin [11]:
- Pijn en roodheid op de injectieplaats (meestal in de bovenarm)
- Vermoeidheid, hoofdpijn en spierpijn
- Koorts
- ernstiger, maar zeer zelden, kwam maar één keer voor: gezwollen lymfeklieren, schouderletsel, hartritmestoornissen, abnormaal gevoel in het been)
De NHS (gezondheidsdienst VK) raadt aan dat mensen met ernstige allergieën voor medicijnen, cosmetica of detergentia dit vóór vaccinatie aan medisch personeel moeten melden - in sommige gevallen hebben de vaccins allergische reacties veroorzaakt [12].
Quellen
[1] Robert Koch-Institut und Paul-Ehrlich-Institut, „Bedeutung von Impfungen - Antworten des Robert Koch-Instituts und des Paul-Ehrlich-Instituts zu den 20 häufigsten Einwänden gegen das Impfen“. https://www.rki.de/DE/Content/Infekt/Impfen/Bedeutung/Schutzimpfungen_20_Einwaende.html#doc2378400bodyText2 (zugegriffen Apr. 27, 2020).
[2] R. Koch-Institut, „Epidemiologisches Bulletin 2/2021“, S. 69, 2021.
[3] P. Blickle, J. Stahnke, J. Tröger, S. Venohr, und S. Stockrahm, „Corona-Impfungen in Deutschland: So viele Menschen wurden bisher gegen Covid-19 geimpft“, Die Zeit, Hamburg, Jan. 21, 2021.
[4] Bundesgesundheitsministerium, „Fragen und Antworten zur COVID-19-Impfung“, Bundesgesundheitsministerium. https://www.bundesgesundheitsministerium.de/coronavirus/faq-covid-19-impfung.html?fbclid=IwAR3DHET5Eg-J1zNIIXDcZeutCSriR1s58isBiW4eWuL9K9CBa_V8NCRgyeY (zugegriffen Jan. 11, 2021).
[5] NDR, „Das Coronavirus-Update mit Christian Drosten, Folge 70: Coronavirus-Update: Die Mutanten im Blick behalten“. /nachrichten/info/70-Coronavirus-Update-Die-Mutanten-im-Blick-behalten,podcastcoronavirus276.html (zugegriffen Jan. 11, 2021).
[6] L. R. Baden u. a., „Efficacy and Safety of the mRNA-1273 SARS-CoV-2 Vaccine“, N Engl J Med, S. NEJMoa2035389, Dez. 2020, doi: 10.1056/NEJMoa2035389.
[7] F. P. Polack u. a., „Safety and Efficacy of the BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine“, N Engl J Med, Bd. 383, Nr. 27, S. 2603–2615, Dez. 2020, doi: 10.1056/NEJMoa2034577.
[8] T. T. Le u. a., „The COVID-19 vaccine development landscape“, Nature Reviews Drug Discovery, Apr. 2020, doi: 10.1038/d41573-020-00073-5.
[9] Robert-Koch-Institut, „Coronavirus SARS-CoV-2 - SARS-CoV-2 Steckbrief zur Coronavirus-Krankheit-2019 (COVID-19)“. https://www.rki.de/DE/Content/InfAZ/N/Neuartiges_Coronavirus/Steckbrief.html (zugegriffen März 31, 2020).
[10] „Paul-Ehrlich-Institut - Meldungen - Europäische Arzneimittelagentur EMA hat erstes Rolling-Review-Verfahren eines COVID-19-Impfstoffs für Europa gestartet“. https://www.pei.de/DE/newsroom/hp-meldungen/2020/201005-ema-hat-erstes-bewertungsverfahren-covid-19-impfstoff-fuer-europa-gestartet.html?nn=12248480 (zugegriffen Jan. 22, 2021).
[11] Robert-Koch-Institut, „RKI - Impfen - Wirksamkeit und Sicherheit (Stand: 23.12.2020)“. https://www.rki.de/SharedDocs/FAQ/COVID-Impfen/FAQ_Liste_Wirksamkeit_Sicherheit.html;jsessionid=93C7DAACE7DB1E421494E107E76E8ED1.internet062#FAQId15234230 (zugegriffen Jan. 08, 2021).
[12] National Health Services (NHS), „Coronavirus (COVID-19) vaccine“, nhs.uk, Nov. 26, 2020. https://www.nhs.uk/conditions/coronavirus-covid-19/coronavirus-vaccination/coronavirus-vaccine/ (zugegriffen Jan. 12, 2021).
[13] Rijksoverheid, „Volgorde van vaccinatie tegen het coronavirus“. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/coronavirus-vaccinatie/volgorde-van-vaccinatie-tegen-het-coronavirus (gelezen op 02.02.2021).
