Selenium is een veelzijdig sporenelement dat essentieel is voor ons immuunsysteem en voor de schildklier. Zowel een tekort als een overschot zijn slecht voor onze gezondheid. Eén paranoot per dag is genoeg om de nodige hoeveelheid selenium binnen te krijgen.
Het sporenelement selenium is ontdekt in 1817 en genoemd naar de Griekse maangodin Selene. Nu, 200 jaar later, hebben onderzoekers nog steeds niet alle mogelijkheden van het sporenelement ontsluierd. Selenium is bijna bij alle lichaamsprocessen betrokken - het immuunsysteem, het zenuwstelsel, de spieren en de schildklier. Het lichaam kan slecht omgaan met een tekort aan selenium, zowel fysiek als geestelijk. Teveel selenium is echter ook niet gezond en kan zelfs levensbedreigende gevolgen hebben.
In dit artikel leest u welke voedingsmiddelen u kunt gebruiken om aan uw dagelijkse seleniumbehoefte te voldoen en welke symptomen wijzen op een tekort of overschot. Bovendien leert u waarom selenium supplementen mogelijk schadelijk zijn voor de gezondheid.
Wat is selenium?
selenium is een essentieel sporenelement, wat betekent dat het een element is dat het noodzakelijk is om het via de voeding op te nemen. Het lichaam slaat 13 tot 30 milligram selenium op. Het grootste deel daarvan wordt opgeslagen in de spieren en in de schildklier[1].
Goed om te weten: Als een selenium-houdend metaal wordt verbrand heeft dat de geur van radijsjes[2].
Hoe werkt selenium?
Selenium vormt belangrijke eiwitten die het immuunsysteem versterken en celbeschadiging voorkomen. Het versterkt de verdedigingsfuncties van vitamine E en vitamine C. Samen met jodium produceert selenium schildklierhormonen die de spermaproductie stimuleren en de werking van het zenuwstelsel in stand houden. Zonder selenium zouden de lever en milt hun spijsverterings- en bloedsuikerregulerende taken niet kunnen uitvoeren[3, 4].
Selenium en zware metalen: Selenium kan het lichaam helpen het zware metaal lood te binden. Een zwaar metaal in gebonden vorm kan het lichaam niet meer schaden en kan gemakkelijker worden uitgescheiden [5].
Hoe groot is de dagelijkse selenium behoefte?
Volgens de aanbevelingen van het Duitse Vereniging voor Voeding zou een volwassen man 70 microgram selenium per dag binnen moeten krijgen. Voor vrouwen is de aanbevolen hoeveelheid 60 microgram. Vrouwen die borstvoeding geven hebben meer nodig, 75 microgram, om hun kind via de moedermelk voldoende mee te geven.[6]
Welke voedingsmiddelen bevatten selenium?
Zowel dierlijke als plantaardige voedingsmiddelen voorzien het lichaam van selenium. De hoeveelheid selenium in plantaardig voedsel hangt ook af van waar ze werden verbouwd en hoe seleniumrijk de grond was. Geen enkel ander voedingsmiddel bevat zoveel selenium als kokosnoot en paranoot. Slechts één paranoot kan uw dagelijkse behoefte dekken [7].
Andere voedingsmiddelen die rijk zijn aan selenium zijn:
Voedsel |
Microgram per 100 gram |
Tonijn |
82 |
Tarwezemelen |
60 - 130 |
Eieren |
20 |
Spruitjes |
18 |
Witte bonen |
14 |
Zwitserse kaas |
11 |
Selenium tekort
De bodem in Europa is veel selenium verloren de afgelopen jaren. De schuldige lijkt de klimaatverandering te zijn, die tot meer extreme weersomstandigheden heeft geleid. Het gevolg is dat zware regenval het aanwezig selenium uit de grond spoelt, en dat lange periodes van droogte ook een negatieve invloed hebben op het seleniumgehalte. Als er te weinig selenium in de bodem zit kan het zich niet voldoende ophopen in planten, waardoor voedsel minder rijk is aan selenium[9, 10].
Goed om te weten: Het hoogste selenium gehalte is te vinden in de bodem van Nebraska, in de Verenigde Staten. Daarentegen is de bodem in China zeer arm aan selenium.[1].
Selenium tekort - risicogroepen
Naast mensen van wie het dieet weinig selenium bevat, bestaat ook bij de volgende groepen een kans op een tekort[12, 13]:
- Rokers
- Alcoholisten
- Vrouwen die gedurende langere periode borstvoeding geven
- Mensen die leiden aan een ziekte aan de ingewanden waardoor selenium niet in de bloedstroom opgenomen wordt
- Dialyse patiënten - de bloedzuivering zorgt voor een verlies van veel selenium
Wat zijn de symptomen van een selenium tekort?
Omdat selenium bijna overal in het lichaam werkzaam is kan een tekort zich op verschillende manieren manifesteren[11, 14]:
Algemene klachten |
Vermoeidheid |
Zwakke spieren en gewrichtspijn | |
Lage weerstand | |
Slechte spermaproductie | |
Psychisch klachten |
Gespannenheid |
Depressieve perioden en stemmingswisselingen | |
Inwendige klachten |
Aandoeningen van de schildklier en de hartspier |
Leverkwalen |
Selenium supplementen
Uit een enquête over voedingssupplementen bleek dat 270 van de 1073 respondenten selenium supplementen gebruikt. Dat is één op de vier mensen. De juiste supplementen kunnen helpen om genoeg selenium binnen te krijgen - maar er zijn een paar zaken waar u op moet letten [15].
Welke selenium tabletten zijn het beste?
Goede selenium tabletten bevat selenomethionine. Het lichaam is in staat om 90 procent van deze seleniumverbinding op te nemen. Andere verbindingen met selenium zoals natriumseleniet of natriumselanaat kunnen maar gedeeltelijk worden opgenomen[1].
Hoeveel aanvullende selenium supplementen moet ik nemen?
Volgens het Amerikaanse federale Institute for Risk Assessment, moet u per dag niet meer dan 45 milligram selenium innemen met voedingssupplementen[9].
Wat zijn de bijwerkingen van selenium tabletten?
Alleen bij de goede hoeveelheid heeft selenium een goede invloed op uw gezondheid. Een dagelijkse dosis van meer dan 300 microgram selenium door middel van voedingssupplementen kan leiden tot gezondheidsklachten[12, 16]:
- Vermoeidheid
- Haarverlies, verkleuring van de huid
- Misselijkheid, overgeven, diarree
- Slechte adem (knoflookgeur)
- Motorieke stoornissen
Bij een langdurig teveel aan selenium neemt het risico op type-2 diabetes en prostaatkanker toe[3].
Inname van selenium en vitamine E
Selenium en vitamine E versterken elkaar. Op internet vind u vaak aanbevelingen die u stimuleren om beide voedingsstoffen tegelijk in te nemen De Duitse Vereniging voor Endocrinologie waarschuwt voor selenium en vitamine E supplementen: Bij een onontdekte selenium tekort kan de extra inname van vitamine E bij mannen leiden tot een verhoogde kans op prostaatkanker. In een onderzoek, gepubliceerd in het Journal of the National Cancer Institute werd een verhoging van de kans gemeten van 111 procent, dus meer dan een verdubbeling. Alleen na overleg met de huisarts zou u kunnen overwegen een combinatie van selenium en vitamine E te slikken.[17-19].
Selenium en zink: Of selenium en zink ook gelijktijdig geslikt zouden moeten worden is nog duidelijk. Bij een studie op ratten werd een negatief effect op de prostaat geobserveerd bij het gelijktijdig toedienen van selenium en zink[20].
Selenium Test
Of u voldoende selenium in uw lichaam heeft kan worden bepaald door middel van een Mineralen Tekort Test. Na analyse in het medisch laboratorium ontvangt u een resultatenrapport met daarin uw selenium-, zink- en magnesiumwaarden, met daarnaast individuele aanbevelingen om, waar nodig, uw waarden te verbeteren.Bij een vermoeden van een selenium-vergiftiging (een teveel aan selenium) kan ook een urinemonster duidelijkheid bieden. Ook door middel van een haar en nagel analyse probeert men een uitspraak te doen over de hoeveelheid selenium. Maar deze worden vooralsnog als niet geschikt gezien omdat de resultaten nog te veel variëren[21].
Selenium en schildklier
De schildklier kan niet functioneren zonder selenium. Kan een selenium aanvulling schildklierproblemen verhelpen?
Helpt selenium bij de behandeling van schildklieraandoeningen?
Het is nog niet duidelijk of selenium effectief helpt tegen schildklieraandoeningen zoals Hashimoto. Uit één studie bleek dat wanneer zwangere vrouwen selenium slikken dat een positief effect had op aandoeningen als Hypothyreoïdie of Hashimoto na de geboorte. Mensen die lijden aan endocrine orbitopatie ('Graves') zouden ook verminderde symptomen hebben na gebruik van selenium supplementen.[22-24]
Endocrine orbitopatie: Bij deze ziekte puilen de oogbollen sterk uit. De oorzaak is een autoimmuun reactie: Het immuunsysteem valt het eigen lichaam aan, in dit geval het weefsel in de oogkas. Veel mensen die hier aan leiden hebben een overactieve schildklier.[25].
Selenium: in één oogopslagWat is selenium (seleen)?Selenium is een essentieel sporenelement dat voornamelijk wordt opgeslagen in de spieren en de schildklier. Wat doet selenium?Dit sporenelement ondersteunt het immuunsysteem, de schildklier en de vruchtbaarheid be mannen. Wat is de dagelijkse behoefte?Mannen zouden dagelijks 70 microgram selenium moeten binnenkrijgen en vrouwen 60 microgram. Eén paranoot per dag bevat genoeg selenium om in de dagelijkse behoefte te voorzien. Wat zijn de symptomen van een selenium tekort?Symptomen van selenium tekort zijn, onder andere, vermoeidheid, depressieve stemmingen, verhoogde vatbaarheid voor infectie en schildklieraandoeningen. Waarop moet ik letten bij de aanschaf van selenium supplementen?Voedingssupplementen met de verbinding selenomethionine worden het best opgenomen in het lichaam. Gebruik geen combinatie van selenium en vitamine E omdat vitamine E leidt tot een vergroot risico op prostaatkanker als er een niet-ontdekt selenium tekort bestaat. Het risico op kanker neemt ook toe als u extra selenium slikt terwijl u geen tekort heeft. Selenium vergiftiging kan leiden tot slechte adem, haarverlies en gele verkleuring van de huid. |
Bronnen
- What is Selenium? | American Nutrition Association, http://americannutritionassociation.org/newsletter/what-selenium
- Chemistry International -- Newsmagazine for IUPAC, https://www.iupac.org/publications/ci/2011/3305/5_trofast.html
- Rayman, M.P.: The importance of selenium to human health. Lancet. 356, 233–241 (2000). doi:10.1016/S0140-6736(00)02490-9
- Elmadfa, I.: Ernährungslehre. Verlag Eugen Ulmer Stuttgart (2015)
- Bjørklund, G.: Selenium as an antidote in the treatment of mercury intoxication. Biometals. 28, 605–614 (2015). doi:10.1007/s10534-015-9857-5
- Selen, https://www.dge.de/wissenschaft/referenzwerte/selen/
- Paranuss - Lebensmittel-Warenkunde, https://lebensmittel-warenkunde.de/lebensmittel/fette-oele/samen-nuesse/paranuss.html
- Lebensmittel | DocMedicus Vitalstofflexikon, http://www.vitalstoff-lexikon.de/Spurenelemente/Selen/Lebensmittel.html
- Selen - ein guter Schutz für unseren Körper, https://www.verbraucherzentrale.de/wissen/lebensmittel/nahrungsergaenzungsmittel/selen-ein-guter-schutz-fuer-unseren-koerper-17732
- Selenmangel nimmt zu: Klimawandel hat Einfluss auf unser Essen, https://www.bzfe.de/inhalt/selenmangel-nimmt-zu-29778.html
- Ausgewählte Fragen und Antworten zu Selen, https://www.dge.de/wissenschaft/weitere-publikationen/faqs/selen/
- Die ganze Welt der Vitamine, Mineralstoffe und Enzyme. garant Verlag GmbH, Renningen (2016)
- Selen und Human-Biomitoring Stellungnahme der Kommission „Human-Biomonitoring“ des Umweltbundesamtes, https://www.umweltbundesamt.de/sites/default/files/medien/377/dokumente/selen.pdf
- Benton, D., Cook, R.: The impact of selenium supplementation on mood. Biol. Psychiatry. 29, 1092–1098 (1991)
- Nahrungsergänzungsmittel, https://www.bzfe.de/inhalt/pressemeldung-7874.html
- Barceloux, D.G.: Selenium. J. Toxicol. Clin. Toxicol. 37, 145–172 (1999)
- Selen und Vitamin E nur bei Mangel, https://www.deutsche-apotheker-zeitung.de/news/artikel/2014/05/02/selen-und-vitamin-e-nur-bei-mangel
- Selen und Vitamin E, https://www.bzfe.de/inhalt/pressemeldung-7020.html
- Selenium and Vitamin E Cancer Prevention Trial (SELECT): Questions and Answers, https://www.cancer.gov/types/prostate/research/select-trial-results-qa
- Daragó, A., Sapota, A., Nasiadek, M., Klimczak, M., Kilanowicz, A.: The Effect of Zinc and Selenium Supplementation Mode on Their Bioavailability in the Rat Prostate. Should Administration Be Joint or Separate? Nutrients. 8, (2016). doi:10.3390/nu8100601
- Problematik, Klinik und Beispiele der Spurenelementvergiftung - Selen, https://www.gtfch.org/cms/images/stories/media/tk/tk79_1/mueller1.pdf
- van Zuuren, E.J., Albusta, A.Y., Fedorowicz, Z., Carter, B., Pijl, H.: Selenium supplementation for Hashimoto’s thyroiditis. Cochrane Database Syst Rev. CD010223 (2013). doi:10.1002/14651858.CD010223.pub2
- Ventura, M., Melo, M., Carrilho, F.: Selenium and Thyroid Disease: From Pathophysiology to Treatment. Int J Endocrinol. 2017, (2017). doi:10.1155/2017/1297658
- Drutel, A., Archambeaud, F., Caron, P.: Selenium and the thyroid gland: more good news for clinicians. Clin. Endocrinol. (Oxf). 78, 155–164 (2013). doi:10.1111/cen.12066
- Pschyrembel Online | endokrine Orbitopathie, https://www.pschyrembel.de/endokrine%20Orbitopathie/K0FR6/doc/